Hình ảnh vệ tinh của siêu bão Ragasa cho thấy cường độ và quy mô khổng lồ của cơn bão. Nguồn: Báo Thanh Niên.
Trong những ngày gần đây, cả nước đang nín thở theo dõi diễn biến của siêu bão Ragasa (bão số 9), được dự báo là một trong những cơn bão mạnh nhất trong nhiều thập kỷ qua hoạt động trên Biển Đông. Với sức gió kinh hoàng và quỹ đạo di chuyển phức tạp, Ragasa không chỉ là một thách thức cực lớn đối với công tác phòng chống thiên tai mà còn đặt ra nhiều vấn đề pháp lý cấp bách. Bài viết này sẽ phân tích sâu các khía cạnh pháp lý trong việc ứng phó với một siêu bão như Ragasa tại Việt Nam, từ trách nhiệm của cơ quan nhà nước đến quyền và nghĩa vụ của người dân, dựa trên khung pháp lý hiện hành.
Khung Pháp Lý Hiện Hành: Nền Tảng Cho Hoạt Động Ứng Phó
Nền tảng pháp lý cao nhất cho công tác phòng, chống thiên tai tại Việt Nam là Luật Phòng, chống thiên tai, được hợp nhất tại văn bản số 21/VBHN-VPQH ngày 26 tháng 02 năm 2025 [1]. Luật này thiết lập các nguyên tắc cơ bản, trong đó nhấn mạnh nguyên tắc “phòng ngừa chủ động, ứng phó kịp thời, khắc phục khẩn trương và hiệu quả”. Đặc biệt, phương châm “bốn tại chỗ” (chỉ huy tại chỗ; lực lượng tại chỗ; phương tiện, vật tư tại chỗ; hậu cần tại chỗ) được xem là kim chỉ nam cho mọi hoạt động tại địa phương. Đối mặt với một siêu bão có cường độ chưa từng có như Ragasa, việc tuân thủ và vận dụng sáng tạo các nguyên tắc này trở nên quan trọng hơn bao giờ hết để giảm thiểu thiệt hại.
Luật Phòng, chống thiên tai và các văn bản hướng dẫn tạo thành một hành lang pháp lý quan trọng để bảo vệ người dân. Nguồn: Thư Viện Pháp Luật.
Trách Nhiệm Của Nhà Nước và Các Cơ Quan Chức Năng
Trước diễn biến phức tạp của siêu bão Ragasa, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 170/CĐ-TTg, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương “chủ động ứng phó với siêu bão Ragasa từ sớm, từ xa, quyết liệt ứng phó ở mức cao nhất, lường trước kịch bản xấu nhất” [2]. Công điện này không chỉ là một mệnh lệnh hành chính mà còn là sự cụ thể hóa trách nhiệm của Nhà nước được quy định trong luật. Trách nhiệm này bao gồm:
•Thông tin và cảnh báo: Các cơ quan khí tượng thủy văn phải cung cấp thông tin dự báo, cảnh báo chính xác và kịp thời. Các cơ quan truyền thông có nghĩa vụ phổ biến rộng rãi các thông tin này đến mọi người dân, đặc biệt là những người ở vùng nguy hiểm.
•Chỉ đạo và điều hành: Ban chỉ đạo phòng thủ dân sự quốc gia và các cấp chính quyền địa phương phải tổ chức, chỉ đạo công tác ứng phó một cách quyết liệt, bao gồm việc kiểm đếm tàu thuyền, hướng dẫn di chuyển, và ra quyết định cấm biển khi cần thiết.
•Sơ tán và bảo vệ: Chính quyền có trách nhiệm tổ chức sơ tán người dân ra khỏi các khu vực nguy hiểm (vùng ven biển, vùng có nguy cơ sạt lở, lũ quét) đến nơi an toàn. Việc bảo vệ các đối tượng dễ bị tổn thương như người già, trẻ em, phụ nữ mang thai phải được ưu tiên hàng đầu.
Công tác ứng phó thiên tai đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ của nhiều lực lượng. Nguồn: UN News.
Quyền và Nghĩa Vụ Của Người Dân Khi Thiên Tai Xảy Ra
Bên cạnh trách nhiệm của Nhà nước, pháp luật cũng quy định rõ quyền và nghĩa vụ của người dân. Trong tình huống thiên tai, người dân có các quyền cơ bản sau:
•Quyền được tiếp cận thông tin: Người dân có quyền được nhận thông tin kịp thời và chính xác về diễn biến của thiên tai để chủ động phòng tránh.
•Quyền được bảo vệ tính mạng và tài sản: Người dân có quyền được chính quyền hỗ trợ sơ tán, cứu hộ, cứu nạn và bảo vệ tài sản trong khả năng cho phép.
•Quyền được hỗ trợ và cứu trợ: Sau thiên tai, các hộ gia đình, cá nhân bị thiệt hại sẽ được xem xét hỗ trợ về lương thực, thuốc men, và các nhu yếu phẩm cần thiết để ổn định cuộc sống. Các chính sách về bồi thường, hỗ trợ xây dựng lại nhà cửa cũng được pháp luật quy định.
Song song với quyền lợi, người dân cũng có nghĩa vụ tuân thủ nghiêm túc các chỉ đạo, hướng dẫn của cơ quan chức năng, chủ động gia cố nhà cửa, chuẩn bị các phương án phòng, chống thiên tai cho gia đình mình và tham gia hỗ trợ cộng đồng khi có điều kiện. Sự chủ động của mỗi cá nhân là yếu tố then chốt góp phần tạo nên một hệ thống phòng thủ vững chắc.
Siêu Bão Ragasa: Bài Học Mới và Những Vấn Đề Pháp Lý Đặt Ra
So với các cơn bão trước đây như Wipha (2025) hay Kajiki (2025) mà Lexcentra đã từng phân tích, siêu bão Ragasa đặt ra những thách thức pháp lý ở một tầm mức mới. Cường độ cực đại của bão là một phép thử khắc nghiệt đối với hiệu quả của toàn bộ hệ thống pháp luật và bộ máy ứng phó. Nó cho thấy tầm quan trọng của chiến lược ứng phó “từ sớm, từ xa” mà Chính phủ đang nhấn mạnh. Hơn nữa, trong thời đại số, việc xử lý tin giả, tin sai lệch về bão trên mạng xã hội cũng là một vấn đề pháp lý mới, đòi hỏi các cơ quan chức năng phải có cơ chế giám sát và xử lý hiệu quả để tránh gây hoang mang trong dư luận, ảnh hưởng đến công tác chỉ đạo chung.
Kết Luận
Siêu bão Ragasa là một lời nhắc nhở nghiêm khắc về sức mạnh của tự nhiên và tầm quan trọng của một khung pháp lý vững chắc trong công tác phòng, chống thiên tai. Việc hiểu rõ và thực thi hiệu quả Luật Phòng, chống thiên tai, từ các cơ quan nhà nước đến từng người dân, là yếu tố sống còn để bảo vệ tính mạng, tài sản và đảm bảo sự phát triển bền vững của xã hội trước những biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan. Mỗi người dân cần trang bị cho mình những kiến thức pháp lý cần thiết để vừa bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bản thân, vừa thực hiện tốt nghĩa vụ công dân, chung tay cùng cộng đồng vượt qua thử thách này.